Ngài Xá Lợi Phất vốn thuộc dòng Bà la môn, cha Ngài là một luận sư nổi danh trong giáo đoàn Bà La Môn. Người mẹ khi mang thai Ngài, trí tuệ bỗng nhiên vượt trội, có thể luận nghị thắng người cậu của Ngài là Câu Si La. Bà mẹ vốn tự hào về đứa con trai trí tuệ hơn người, mới 8 tuổi đã có thể thăng tòa luận nghị thắng các luận sư trong nước. Cho nên bà kỳ vọng đứa con trí tuệ này, ngày sau sẽ kế thừa truyền thống học giả của gia tộc, trở thành một luận sư nổi danh hơn cả người cha trong giáo đoàn Bà La Môn. Thế mà ngài Xá Lợi Phất đã làm cho bà mẹ hoàn toàn thất vọng, bởi vì ngài đã bỏ giáo đoàn Bà La Môn, dẫn theo hơn 200 đồ chúng đến chỗ Phật xin xuất gia làm đệ tử. Ðó là nguyên nhân vì sao bà mẹ đối với giáo đoàn đệ tử Phật không có chút nào thiện cảm, cho dù tình thương của bà mẹ dành cho ngài Xá Lợi Phất không hề thay đổi, nhưng cũng không phải vì thế mà Ngài có thể làm cho mẹ sinh lòng tín kính Phật Pháp Tăng. Ðó cũng là nguyên nhân vì sao Ngài Xá Lợi Phất muốn trở về nhà sau mấy mươi năm xa cách, để hóa độ mẹ già hơn 100 tuổi trước khi Ngài nhập Niết bàn

Khi hay tin Ngài Xá Lợi Phất cùng một số Tăng chúng sắp về đến nhà, bà mẹ già đã 100 tuổi này ngạc nhiên lẫn vui mừng, vội cho dọn lại sạch sẽ căn phòng mà Ngài Xá Lợi Phất đã ở ngày xưa. Căn phòng này tuy trải qua mấy mươi năm vắng bóng chủ nhân, nhưng bà mẹ vẫn giữ nguyên mọi vật dụng trong phòng không hề dời đổi. Chỉ một điều này thôi cũng đủ nói lên tình thương của bà mẹ 100 tuổi đối với đứa con thân sinh 80 tuổi, bao la tha thiết biết dường nào!

Ngài Xá Lợi Phất về đến nhà, vào ở trong căn phòng mà Ngài đã sinh ra và lớn lên nơi đó, nhìn thấy mọi vật dụng vẫn y nguyên như ngày xưa không hề dời đổi, lòng Ngài bỗng dâng tràn cảm xúc và Ngài quyết tâm bằng mọi cách, làm cho bà mẹ phát sinh niềm tin bất động đối với Phật - Pháp - Tăng trước khi ngài nhập Niết bàn.

Sau khi thọ trai xong, chiều hôm đó Ngài bỗng mắc bệnh kiết lỵ, nên đã kiệt sức, nhưng Ngài lại bảo thị giả không được cho mẫu thân vào thăm bệnh Ngài. Bà mẹ thương con lại không được vào thăm bệnh con, chỉ có thể đứng ở ngoài xa lo lắng nhìn vào, nên lòng bà mẹ áy náy không yên và suốt đêm đó không thể nào chợp mắt được. Chính nhờ vậy bà mẹ mới trông thấy được những điều mà trước đây bà chưa từng thấy. Vào khoảng canh một, bà mẹ bỗng thấy căn phòng ngài Xá Lợi Phất rực sáng hào quang và có nhiều vị thiên thần đến viếng thăm ngài. Sang canh hai, lại có nhiều vị thiên thần khác đến viếng thăm, hào quang còn rực sáng hơn cả hào quang của những thiên thần trước. Sang canh ba, lại có nhiều vị thiên thần khác đến viếng thăm, hào quang chiếu sáng khắp cả căn nhà. Hết ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác làm cho mẹ Ngài nôn nao đến nỗi trống vừa điểm canh tư, bà đã vội đi đến phòng ngài Xá Lợi Phất, xin phép thị giả cho bà vào thăm bệnh. Ðược Ngài Xá Lợi Phất chấp thuận, mẹ Ngài bước vào. Vừa trông thấy Ngài Xá Lợi Phất, bà liền hỏi:

- Mẹ đến để thăm bệnh con, con hãy nói cho mẹ biết những thiên thần nào đã đến thăm viếng con vào khoảng canh một với hào quang rực sáng cả phòng con?

Ngài Xá Lợi Phất mỉm cười từ tốn:

- Ðó là bốn vị Ðại thiên vương, thưa thân mẫu.

Bà mẹ ngạc nhiên hỏi:

- Con còn cao cả hơn bốn vị Ðại thiên vương nữa ư?

- Thân mẫu chưa biết, bốn vị Ðại thiên vương đều là những người hộ trì Phật pháp. Khi Ðức Phật đản sinh, bốn vị trời này đã hộ vệ bốn bên như bốn cận vệ cho vị đại vương.

- Thế còn những thiên thần nào đã đến vào khoảng canh hai, hào quang rực sáng hơn cả hào quang của bốn vị trời kia?

- Ðó là vị trời Ðế Thích và những vị trời trên 33 cõi trời Ðao Lợi, thưa thân mẫu.

Bà mẹ ngạc nhiên đến nỗi ngẩn người ra, hỏi:

- Con còn cao cả hơn trời Ðế Thích nữa sao?

- Thân mẫu chưa biết, vị trời Ðế Thích tuy là vua của 33 cõi trời Ðao Lợi, nhưng đối với Ðức Bản Sư thì cũng chỉ như một Sa di theo hầu một vị Tỳ kheo. Khi Ðức Bản Sư từ cõi trời Ðao Lợi thăm Thánh mẫu trở về, vị trời Ðế Thích này đã mang bát và đãy y của Ðức Phật, đi theo sau Ðức Phật, tiễn đưa Ðức Phật từ trời Ðao Lợi trở về lại cõi trần bằng tất cả lòng tôn kính.

Bà mẹ đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, bà nhìn đứa con thân yêu cách biệt đã mấy mươi năm, nay trở về thăm và ngồi trước mặt bà, không còn là đứa con mà bà đã nhung nhớ bao năm, bởi vì đứa con này bây giờ đã là một Thánh giả. Và nếu đứa con của bà đã là một Thánh giả thì chư Tăng đi theo ngài cùng trở về nhà bà, hẳn cũng không phải toàn là kẻ phàm phu. Bà hỏi:

- Thế còn những thiên thần nào đã đến thăm con sau cùng với hào quang rực sáng cả nhà này?

Ngài Xá Lợi Phất mỉm cười nhìn mẹ:

- Thân mẫu chưa biết, đó là vị vua cõi trời Phạm Thiên và những vị trời trên cõi trời đó, cũng chính là giáo chủ Bà La Môn, cũng chính là Thiên sư của thân mẫu.

Bà mẹ vô cùng ngạc nhiên, nói:

- Con còn cao cả hơn vị Thiên sư mà mẹ hằng ngưỡng mộ nữa sao?

- Thân mẫu còn chưa biết, vào ngày Ðức Phật đản sinh, chính vị trời Phạm Thiên đã đón rước Ngài trong tấm lưới đầy hào quang sáng chói, và vào ngày Ðức Phật thành Ðạo, cũng chính vị trời này đã thỉnh cầu Đức Phật chuyển Pháp luân, chớ vội nhập Niết bàn.

Bà mẹ sững sờ và một ý nghĩ lóe lên trong tâm tư bà: Con ta là đệ tử của Ðức Phật mà còn có oai đức như thế, thì hẳn Ðức Phật còn oai đức hơn thế nữa, cao cả hơn thế nữa, và trong tự tâm bà bỗng khởi lên lòng tín kính Phật và Tăng. Ngài Xá Lợi Phất biết được tâm niệm của mẫu thân và Ngài chỉ chờ đợi có giây phút ấy, liền thuyết giảng cho mẹ nghe một bài pháp ngắn. Khi Ngài vừa chấm dứt bài thuyết giảng thì mẹ Ngài ở ngay tại chỗ ngồi chứng được Pháp nhãn thanh tịnh. Bà rơi nước mắt, nói với Ngài Xá Lợi Phất:

- Thánh giả Xá Lợi Phất, tại sao từ trước tới giờ Ngài không làm thế để dẫn dắt mẹ, tại sao trong suốt mấy mươi năm qua Ngài đã không ban bố Pháp nhũ như thế, để mẹ có được sự hiểu biết bất tử này?

Ngài Xá Lợi Phất nói:

- Thưa mẹ, vì thời tiết nhân duyên chưa đến, nhưng hôm nay nhân duyên đã đến. Con làm như vậy chỉ vì muốn đền đáp công ơn sinh thành dưỡng dục của thân mẫu trước khi con nhập diệt, và bây giờ thời điểm con ra đi đã đến; con sắp nhập Niết bàn, thưa thân mẫu.

"Người con hiếu thảo muốn báo đáp công ơn cha mẹ đúng chính pháp cần phải thực hành những việc sau đây:

– Nếu cha mẹ chưa có niềm tin, phải khuyến khích cha mẹ phát tâm tin tưởng Tam bảo.

– Nếu cha mẹ xan tham, phải khuyến khích cha mẹ phát tâm bố thí.

– Nếu cha mẹ theo điều ác, phải khuyến khích cha mẹ hướng về đường thiện.

– Nếu cha mẹ theo tà kiến, phải khuyến khích cha mẹ trở về với chính kiến.

Làm được như vậy là trả ơn cha mẹ đúng với chính pháp, khiến cha mẹ không những được an vui trong hiện tại, mà còn gieo phước lành trong tương lai”. (Kinh Tương Ưng)

(Nguồn: Báo Giác Ngộ 238 Số đặc biệt Vu Lan Báo Hiếu PL2548 ra ngày 26-8-2004)