Ngược thời gian về trước, nhiều mái nhà phía trước hiên có bàn Ông Thiên ngay vị trí chính giữa cách trang trọng chỉ với mảnh ván hay xi măng nho nhỏ có một lư hương, chập tối buông xuống chủ gia trong trang phục trang nghiêm thi lễ thắp nén hương đầu tiên rồi mới đến ban thờ gia tiên, các trang thờ trong nhà. Chiếc bàn Ông Thiên có khi chỉ tạo bởi khúc cây, miếng ván, cũng nhiều  gia đình có điều kiện xây cột xi măng tạo mặt bằng nho nhỏ đặt lư hương trông vững vàng, cũng có nhà chật hẹp- nhất là ở chợ búa- không có sân, hiên, dùng một chiếc lon nhỏ treo phía trước  làm bàn Ông Thiên.

Tập quán tâm linh thờ bàn Ông Thiên của người Việt có lâu đời và đấy là tín ngưỡng dân gian phổ biến, không phải tôn giáo. Khi nghiêm trang thắp hương nơi Ông Thiên, khấn nguyện thái bình, thiên hạ bằng an, mùa màng mần ăn phát đạt, không có nghi lễ tôn giáo nào. Ngày rằm, mồng một có trái cây cúng nơi ông Thiên cùng các ban thờ trong nhà, ngày thường chưng bông, vậy thôi.

Từ Hán- Việt, Thiên tức Trời, bàn Ông Thiên thờ Trời- một tín ngưỡng phổ biến. Ở các miếu mạo vị trí ấy định danh rõ ràng thờ “Thiên địa phụ mẫu”, tức trời đất cha mẹ - không phái thờ Thánh hay Thần mang tính tôn giáo.

Từ chỗ phổ biến nhà nhà gần như đều có, theo thời gian, bàn Ông Thiên vơi vắng dần, nhiều nhà xây mới “chi tiết” bàn Ông  Thiên bị giản lược khiến mái ấm khang trang tươm tất hoàn thành, phía trước  không có bàn Ông Thiên dù có chỗ. Từ góc độ chủ quan, người  viết bài này cho rằng hiện tượng ấy – sự vơi vắng bàn Ông Thiên- phản ánh vơi hụt tín ngưỡng ở lớp trẻ trước nhịp sống hiện đại cùng lối nghĩ duy vật ngày càng chủ đạo trong đời sống tinh thần, tức phản ảnh bức tranh nhân sinh quan thế giới quan ngày nay.

Về mặt kiến trúc, phối cảnh mái nhà Việt từ lâu đã mặc  định gắn với chiếc bàn Ông Thiên phía trước hiên, nhìn ra sân, mang một nét văn hóa, vẻ đẹp riêng của kiến trúc truyền thống. Hình ảnh bậc cao niên trong áo nâu chiều tối thành kính nguyện, thắp hương  nơi trước hiên nhà vốn gắn với mái ấm, xóm làng, nay vơi dần.

Bàn Ông Thiên là nét văn hóa cổ truyền, tín ngưỡng dân gian tốt đẹp, không phải mê tín dị doan hay hủ tục lạc hậu nào cần giản lược nên sự vơi vắng thực đáng tiếc.

Mong hay…

Nguyễn Thành Công