Thử hỏi một lần ta là ai? 
Mà mộng mãi giữa đêm dài
Đêm dài quên ngủ trong sinh tử
Thử hỏi một lần ta là ai

Ta là ai vậy nhỉ, ta có phải là cái tên này không? Không rồi, cái tên là do cha mẹ đặt cho, cũng có thể thay đổi được. Hay ta là thân xác này, nhưng thân xác này rồi cũng không ra khỏi vòng sinh lão bệnh tử, sẽ có ngày về chốn viễn phương mà thôi. 

Ta là ai mà giữa trốn hồng trần này, cứ mải miết, mải miết trong những vòng xoáy cuộc đời, những bon chen toán tính, những tất bật hơn thua, khổ ải trầm luân…

Ta trước hết chỉ là một con người còn si mê, cạn cợt. Những điều ta biết chẳng qua chỉ là những thứ quá ít ỏi, nhỏ nhoi như một hạt bụi trong cái biển kiến thức mênh mông của thế gian, chưa nói tới những kiến thức của bậc thánh nhân, những hiểu biết xuyên suốt thời gian và không gian.

Ta tranh cãi nhau, hơn thua nhau chỉ một vài câu chuyện, một vài tình tiết, một vài kiến thức nho nhỏ, chỉ là chuyện lặt vặt. Còn những cái lớn hơn, những kiến thức để nâng ta thoát khỏi cái màn vô minh dày đặc thì ta lại chưa biết một chút gì. Chẳng phải thế mà ta lúc nào cũng như vô đường vô hướng giữa biển khơi.

Ta còn là một con người mà đúng sai chưa tường, thiện ác chưa phân. Ta chưa biết đâu là thiện, đâu là ác, lúc làm việc thiện, lúc làm việc ác. Cứ nghĩ cái thiện và cái ác phân minh rõ ràng, ai ngờ nó đan xen, ẩn lấp, trong thiện có ác, mà trong ác có thiện, khiến cho ta u mê, lúng túng. 

Ví như một con cáo đang chuẩn bị bắt một con nai, ta giết con cáo để con nai không bị ăn thịt, ta có khác con cáo kia không, ta là ác hay thiện?

Trong Phật giáo có ghi lại, khi Phật đản sinh, Người đã chỉ lên trời rồi chỉ xuống đất: ‘‘Thiên Thượng, Thiên hạ, duy ngã độc tôn’’. 

Đó là cái ta của đất trời vũ trụ. Đức Phật muốn gợi ý ta tìm thấy ta trong khắp đất trời. Ta có mặt trong cây cỏ hoa lá, trong con cá dưới sông, con chim trên trời... Tất cả đâu đó có phần xương thịt của ta.

Vậy có phải, ta xé một cái lá, bứt một nhành hoa, phá một cánh rừng, bắn một con chim... là ta đang hủy hoại chính mình không. Ta giận một người, ta đánh nhau với một người, ta hận thù một người... Suy cho cũng cũng chỉ là hành động tay phải đánh tay trái mà thôi.

Vậy nên ta là yêu thương, là sẻ chia, là hy sinh và phụng sự, là sống vì mọi người, đây là vô ngã. Vô ngã không phải là không có cái ta, mà vô ngã là ta nằm trong vô lượng ngã. Còn sống riêng cho mình là bản ngã, là đánh mất đi chính mình, đánh mất đi cái ta chân thật.

Cuối cùng, ta tìm được cái ta chân thật là tìm được cái yêu thương, đồng cảm, sẻ chia, hy sinh và phụng sự trong mỗi nhành hoa ngọn cỏ, trong từng con người sống quanh ta.